|
Metodologia. Przyjęta metodologia wynika z paradygmatu naukowego (Kuhn 1962), czyli kompleksowego poglądu na zakres badań naukowych, wyznawanego przez konkretnego badacza. Podejście metodologiczne powoduje, że staramy się z tym nastawieniem badać poszczególne zjawiska, tworząc do tego stosowne narzędzia. Na poziomie badań terenowych i laboratoryjnych można korzystać z narzędzi wypracowanych przez różne podejścia metodologiczne. Narzędzia badawcze powinny być zweryfikowane i wystandaryzowane, żeby wyniki badań wykonane przy ich pomocy były powtarzalne. Dzisiaj możemy się zetknąć z następującymi podejściami metodologicznymi (w uproszczeniu): |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Teoria systemów – zjawiska mają charakter całościowy, ich istotę określa system wzajemnych powiązań składających się zjawisko elementów. Systemów jest ograniczona ilość. Poznawszy system możemy zrozumieć badaną przez nas całość, która przez ten system jest zorganizowana (na naszym terenie do teorii systemów odwołują się prof. prof. Barbara Szulczewska, Marek Szumański z zespołami). Strukturalizm – istotą zjawiska jest jego struktura i tylko przez badanie struktur można odkryć sens i funkcje elementów rzeczywistości. Poznawszy strukturę układu prostego możemy ekstrapolować wyniki na struktury bardziej skomplikowane (na naszym terenie do strukturalizmu odwołuje się prof. prof. Czesław Wysocki, Barbara Żarska z zespołami) Fenomenologia - Metoda fenomenologiczna polega na opisie i oglądzie tego, co bezpośrednio jest dane. Stąd analizujemy odbiór zjawiska przez podmiot obserwujący. Zbliżony odbiór poprzez wiele podmiotów pozwala na generalizacje wniosków (na naszym terenie do fenomenologii odwołuje się prof. prof. Jeremi T. Królikowski, Jan Rylke, Janusz Skalski z zespołami) Redukcjonizm - pogląd w filozofii nauki, stanowisko metodologiczne przyjmujące, że możliwe i właściwe jest wyjaśnienie i opis własności złożonego układu poprzez opis i wyjaśnienie zachowania jego części. Zgodnie z redukcjonizmem badanie złożonego układu powinno zostać rozpoczęte poprzez wyróżnienie jego fragmentów, określenie mechanizmów i sposobu, w jaki owe fragmenty się zachowują i następnie opisanie zachowania złożonego z nich układu jako konsekwencji własności wcześniej wydzielonych fragmentów oraz sposobu ich złożenia - struktury tak utworzonego systemu (na naszym terenie do strukturalizmu odwołuje się prof. (Antoni) Marek Kosmala z zespołem). Neopozytywizm - Oparcie całej wiedzy na danych empirycznych i odrzucenie wszystkiego, co nie znajduje oparcia w faktach empirycznych. Opisanie tej wiedzy językiem matematyczno-logicznym. Sprowadzenie wszystkich nauk do fizyki, lub przynajmniej zastosowanie w nich technik badawczych i opisu matematycznego wziętych z fizyki - dotyczy to nawet takich nauk jak psychologia i ekonomia (na naszym terenie do pozytywizmu odwołuje się prof. Jan Szyszko z zespołem). |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Sposób przeprowadzania badań Stan badań – określenie punktu, z którego startujemy Badania pilotażowe – określenie kierunku i zakresu badań Badania właściwe Badania porównawcze – określenie unikalności i powszechności wyników badań oraz ich weryfikacja |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Poziomy badań Poziom podstawowy - główny Poziom nadrzędny określający miejsce badanych zjawisk w strukturze wyższej Poziom szczegółowy określający wpływ wyników badań na rozwiązania szczegółowe |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Architektura krajobrazu – sposoby pozyskiwania danych źródłowych Badania kameralne źródeł bezpośrednich (także w zasobach internetowych) · Kwerenda archiwalna (badanie materiałów źródłowych zawartych w archiwach) · Badania kartograficzne (mapy, plany, zdjęcia lotnicze) · Badania ikonograficzne (zdjęcia, rysunki) Badania kameralne źródeł pośrednich · Badania druków zwartych (książki) i rozproszonych (artykuły w czasopismach) Badania terenowe · Inwentaryzacje i pomiary wraz z tabelami i planami · Obserwacja wraz z dokumentacją rysunkową, fotograficzną i opisem · Badania archeologiczne inwazyjne i nieinwazyjne · Badania społeczne (preferencje, wywiady, ankiety) · Badania specjalistyczne (glebowe, fitosocjologiczne – zależne od tematu pracy) |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Metody analizowania pozyskanych danych źródłowych Analiza historyczna pokazuje przemiany krajobrazu Analiza funkcjonalno-przestrzenna pokazuje rozłożenie w przestrzeni poszczególnych funkcji realizowanych w krajobrazie i ich skomunikowanie Analiza formalna pokazuje relacje występujących w krajobrazie form przestrzenno plastycznych Analiza kompozycyjna, pokazuje zasadę, według której zostały uporządkowane formy przestrzenne, ich funkcje i znaczenie Analiza widokowa pokazuje wewnętrzne i zewnętrzne powiązania widokowe elementów występujących w krajobrazie Analiza przyrodnicza pokazuje relacje elementów przyrody ożywionej i nieożywionej w krajobrazie Analiza społeczna pokazuje związki, preferencje i oczekiwania społeczne ludzi korzystających z krajobrazu lub zamieszkujących w nim Analiza prawna pokazuje zakres odpowiedzialności, zadań i uprawnień ludzi i instytucji związanych z poszczególnymi elementami krajobrazu |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Niektóre narzędzia stworzone do badań, analiz i oceny krajobrazu stosowane w architekturze krajobrazu. Metody jednoczynnikowe: Do badania elementów przyrodniczych · Metoda zdjęć fitosocjologicznych Braun-Blanqueta służąca badaniu zbiorowisk roślinnych występujących w naturze tj. fitocenoz oraz ich klasyfikowaniem. Stopień przekształcenia środowiska określa stopień wymiany gatunków właściwych dla danego siedliska na obce. Liczba gatunków obcych geograficznie (antropofitów) i pochodzących z innych siedlisk (apofitów) występujących na badanym obszarze określa stopień jego synantropizacji według wzoru: S1 (wskaźnik synantropizacji) = Ap (liczba gatunków będąca apofitami) +A (liczba gatunków będąca antropofitami) /C (ogólna liczba gatunków) x100% · Metoda awifaunistyczna. Dyrektywa 79/409/EWG w sprawie ochrony dzikich ptaków, stanowi podstawę oceny obszarów cennych przyrodniczo, objętych ochroną w ramach ogólnoeuropejskiego programu: Dla Polski proponowanymi wskaźnikami wartości krajobrazu, w kolejności według ich wartości, byłby: bocian czarny > orlik krzykliwy > bielik > żuraw > bocian biały (mierzone jako gęstość na 100 km2) · Metoda SBO. Biegaczowate, jedna z rodzin chrząszczy, których biomasa osobnicza (SBO) rośnie wraz z dojrzałością środowiska. Odłowienie na przełomie lipca i sierpnia w pułapki glebowe minimum 50 osobników, zważenie ich i podzielenie przez liczbę osobników pozwala na uzyskanie wskaźnika SBO, który umożliwia nie tylko ocenę, ale także prognozowanie zakłóceń w funkcjonowaniu ekosystemu. Na przykład przy wartości SBO poniżej 180 mg mogą w ekosystemie występować masowe populacje szkodników (ekosystem jest mało stabilny), a powyżej 300 mg przekształcenia drzewostanu nie wpływają na jego jakość (ekosystem stabilny). Do badania elementów przyrodniczych i kulturowych · Metoda Linii Prostej Janusza Janeckiego. Zgodnie z nazwą tej metody autor przyjął, że natura nie preferuje linii prostej, nie jest ona także typowa dla wytworów ludzkich, za wyjątkiem surowych budowli inżynierskich. Na tej podstawie stworzył on tabele identyfikacji linii prostej w trzech planach widzenia, w podziale na linie proste kontrastowe i miękkie (pozorne). Ocena w poszczególnych planach widzenia jest przeprowadzana w skali pięciostopniowej, gdzie liczba 1 oznacza 0 – 5% linii prostej w polu widzenia, 2 oznacza 5 – 10%, 3 to 10 – 25%, 4 odpowiada 25 – 50%, 5 zaś 50 – 100% linii prostej w polu widzenia. Na podstawie tabel dokonywana jest klasyfikacja krajobrazu, przy czym krajobrazy charakteryzujące się nieznacznym występowaniem linii prostej (0 – 5%), to krajobrazy naturalne i seminaturalne, zasługujące na ochronę w postaci parków lub rezerwatów krajobrazowych, a krajobrazy o zawartości linii prostej 5 – 25% to wartościowe krajobrazy kulturowe przeznaczone do ochrony w postaci obszarów krajobrazu chronionego. · Metoda dominanty Barbary Żarskiej (Żarska 2005), opierająca się na ocenie dominant krajobrazowych, decydujących o kompozycji, indywidualności krajobrazu i tworzących tożsamość miejsca. W metodzie zaproponowano trzy pola oceny: ocenę znaczenia krajobrazowego dominanty; ocenę jej otoczenia oraz ocenę dominanty łącznie z otoczeniem. · Metoda oceny dojrzałości krajobrazu na podstawie oceny wieku elementów pokrycia krajobrazu (w tym metoda dendrochronologiczna) · Metoda wyceny wartości ekonomicznej krajobrazu uwzględniająca wartość gruntu oraz elementów jego pokrycia. Także specjalistyczne metody wyceny różnych typów krajobrazu · Wyceny na podstawie analizy dokonanych transakcji. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Metody społeczne Obserwacja – jest spostrzeganiem celowym, ukierunkowanym i zamierzonym oraz systematycznie prowadzonym. W rezultacie jest to metod bardzo żmudna, czaso – i pracochłonna. Jej zaletą jest to, że jeśli jest bezpośrednia, uczestnicząca, to ułatwia bardziej wnikliwie poznanie i rozumienie zachowań ludzkich. Wadą obserwacji jest dążenie obserwatora do notowania zjawisk wyjątkowych, mylne interpretowanie zaobserwowanych faktów, brak ścisłości spostrzeżeń, a także zawodność pamięci obserwatora. Obserwacja socjologiczna to również analiza zmian kulturowych, politycznych i gospodarczych. Socjologia to poszukiwanie (często głęboko ukrytych) mechanizmów powstawania i funkcjonowania zjawisk społecznych, a wyobraźnia i kompetencja socjologiczna to narzędzia, które umożliwiają skuteczne rozwiązywanie problemów społecznych, zapobieganie konfliktom czy organizowanie pracy zespołów ludzi. Wywiad jest rozmową pomiędzy dwiema osobami, lub prowadzącym i grupą osób, podczas której osoba przeprowadzająca wywiad zadaje pytania w celu uzyskania pewnych informacji. Wywiad socjologiczny – jest metodą polegająca na przeprowadzeniu rozmowy z wybranym respondentem, w której toku próbuje się uzyskać jego odpowiedź na pewien zestaw pytań. Wywiad jest jedną z najbardziej elastycznych i wnikliwych metod badawczych, pozwalający szybko sięgnąć w przeszłość i odtworzyć subiektywną stronę życia ludzkiego. Formuła wywiadu nie wymaga określonej liczby respondentów, powinna być ona tylko reprezentatywna dla analizowanego problemu i liczebności grupy, nad którą prowadzi się badania. Fotografia socjologiczna - obszar wprawdzie klasycznego, aczkolwiek ciągle żywego portretu, w którym poprzez bezpośrednie przedstawienie, zainscenizowane i uwypuklenie relacji człowieka - otoczenie, tło, warunki w których żyje wzbogaca się jego poznanie oraz tworzy intensywność przekazu penetracji fotograficznej. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Metody kompleksowe · Metoda JARK – WAK wg Bogdanowskiego. Jest to metoda oceny jednostek i wnętrz krajobrazowych. Metoda ta przewiduje zakresy działania w następujących skalach: 1. jednostki architektoniczno - krajobrazowe tzw. JARK (skala planistyczna); 2. zespoły wnętrz architektoniczno - krajobrazowych tzw. ZWAK (skala urbanistyczna); 3. wnętrza architektoniczno - krajobrazowe tzw. WAK (skala architektoniczna). Przy wyznaczaniu jednostek architektoniczno – krajobrazowych JARK pod uwagę bierze się następujące kryteria: - ukształtowanie powierzchni; - pokrycie terenu; - historia - dziejowe przemiany. Waloryzacja krajobrazu opiera się na zbiorczej mapie zasobu krajobrazowego w skali 1:10000. Waloryzacja prowadzi do wskazania wytycznych strefowych, czyli kierunków ochrony i zagospodarowania (Konserwacja – KONS; Integracja – INTE; Rekonstrukcja – REKN; Dekompozycja – RKOM). · Mapa mentalna Kevina Lyncha jest obrazem krajobrazu, odwzorowanym w naszym umyśle, który pozwala nam się w tym krajobrazie orientować. W tej orientacji pomagają nam punkty szczególne zdefiniowane przez Lyncha jako: krawędzie (edges), rejony (districts), punkty orientacyjne (landmarks), ścieżki (paths), węzły (nodes). Według Lyncha odwzorowana w naszym umyśle przestrzeń krajobrazu ma nie tylko wymiar fizyczny, ale również metafizyczny (symboliczny) Nadawanie sensu, znaczeń i funkcji krajobrazowi powoduje, że użytkownicy odczytują z niego kody i szyfry semiotyczne. · Analiza percepcyjna Janusza Skalskiego. Proces percepcji krajobrazu przez projektanta określił na pięć etapów: Etap I – to wizualne wyodrębnienie z całości krajobrazu określonego fragmentu, który możemy dostrzec i wyobrazić sobie jako przestrzenny „ogół”. Etap II, – w którym dostrzegamy wejścia wprowadzające nas do wnętrza „ogółu” oraz oceniamy ich wartości przestrzenne jako bramy, mające istotne znaczenie dla krajobrazowej kompozycji. Etap III – pozwala dostrzec elementy tworzące wewnętrzną strukturę „ogółu” jako systemu wnętrz, takich jak podłogi ściany i sufity. Jest to próba uchwycenia i zapamiętania jego przestrzennego kształtu i indywidualnych cech fizjonomicznych. Etap IV – dostrzeganie obiektów i szczegółów fizjonomicznych w poszczególnych wnętrzach oraz ustalenie zasad ich klasyfikowania pod względem posiadanej wartości wizualnej i znaczeniowej dla krajobrazu. Etap V – to wskazanie miejsc wewnątrz „ogółu”, w których jesteśmy w stanie odczuwać wizualny i psychiczny komfort dalekiego patrzenia. W każdym z etapów dokonujemy oceny badanych elementów krajobrazu, a proces projektowania w nim zmian polega na optymalnym rozwiązywaniu problemów pojawiających się na kolejnych etapach badania krajobrazu. W kontekście metody analizy percepcyjnej krajobrazu Profesora Skalskiego można wspomnieć o pracach autorstwa Profesor Krystyny Pawłowskiej i dr hab. Piotra Patoczki. Opracowana przez dr Patoczkę metoda dotyczy badania "postaci" krajobrazu oraz kompozycji jego poszczególnych wnętrz określonych przez jego "ściany" i "bramy". Profesor Pawłowska zajmuje się ideą swojskości krajobrazu kulturowego w aspekcie jego percepcji oraz prowadzi badania nad postrzeganiem krajobrazu kulturowego wśród lokalnych społeczności, proponuje m. in. tworzenie "map mentalnych" jako sposób ilustrowania najistotniejszych składników wizerunku badanego krajobrazu kulturowego przez jego mieszkańców. W kontekście metody opisu przestrzeni urbanistycznej i dynamiki przemian układu drogowego można przytoczyć prace dotyczące percepcji dynamicznej autorstwa dr Urszuli Forczek-Brataniec, które dotyczą analizy widokowej krajobrazu postrzeganego wzdłuż dróg oraz jego kompozycji, uwzględniającej czynniki dynamiki i ciągłości przestrzeni pokonywanej w ruchu. · Metoda psychokartografii Petera Goulda (Goulda, White 1974). Stworzył on mapy ewoluatywne, w których są nanoszone psychologiczne cechy badanych przestrzeni. W badaniach wyróżnia się: preferencje przestrzenne poprzez określenie miejsc lubianych i nielubianych, poczucie bezpieczeństwa poprzez określenie miejsc, w których nie czujemy się bezpiecznie oraz poczucie tożsamości, teryterialności lokalnej, poprzez określenie miejsc, które uważamy za swoje. Badania są przeprowadzone zgodnie z metodologią badań społecznych a respondenci wskazują na mapach obszary lubiane i nielubiane, bezpieczne i niebezpieczne oraz uważane za własne i obce. Celem badań jest stworzenie „psychologicznych map”, jakimi dysponują ludzie. · Ocenę warstwy semiotycznej krajobrazu można przeprowadzić bez konieczności odczytania sensu kodów i szyfrów semiotycznych. Możemy określiliśmy miejsca, którym została już przypisana wartość, zapisana w znaczeniu tego miejsca. Wyodrębniliśmy takie miejsca jak: tablice pamiątkowe, inskrypcje, znaki, pomniki, sztandary, kamienie, kwietniki, rzeźby, czytelne symbole, miejsca otoczone legendą. Za takie miejsca uznaliśmy również elewacje wyposażone w reprezentacyjne dekoracje architektoniczne, takie jak kolumnady. Po określeniu takich miejsc zbadano zasięg ich przestrzennego oddziaływania i zaznaczono go na mapie. W ten sposób stworzono mapę znaczeń badanego krajobrazu. · SBE (Scenic Beauty Estimation) – ocena piękna scenerii. Metoda ta (Daniel, Boster 1976), bazuje na czysto estetycznej ocenie krajobrazu i była przygotowana do oceny obszarów lasu. Metoda SBE składa się z trzech zasadniczych kroków: 1. Reprezentowanie krajobrazów przez kolorowe slajdy; 2. Pokazanie slajdów obserwatorom; 3. Oszacowanie, obliczenie ocen obserwatorów. Krok pierwszy zakłada parcelację krajobrazu na mniejsze obszary. Średnio szacuje się, że dla jednego wydzielonego obszaru powinno się wykonać od 10 do 25 zdjęć. Krok drugi przewiduje pokazywanie wykonanych fotografii obserwatorom. Aby ocena przy zastosowaniu metody SBE była wiarygodna konieczne jest zróżnicowanie grupy obserwatorów (ludzie reprezentujący różne środowiska). Kryteria oceny zależą od doświadczeń, podejścia oceniającego. Obserwator ocenia krajobraz, jego piękno poprzez sformułowania: pozytywne (podoba mi się, jest piękny) i negatywne (nie podoba mi się, jest brzydki). Takie estetyczne standardy obserwatorów są trudne do interpretacji, dlatego też metoda SBE wykorzystuje ocenę liczbową. Każda scena krajobrazowa musi mieć przyporządkowaną ocenę. Kolejny etap oceny to pokazywanie slajdów obserwatorom. Slajdy prezentowane są w tym samym czasie wszystkim oceniającym osobom. W czasie pokazu obserwator ocenia zdjęcie w 10 – punktowej skali. Ostatni etap oceny to zliczenie ocen obserwatorów. Po pokazie slajdów formularze z ocenami są zbierane i następuje zliczanie wyników. Aby były one jak najbardziej prawdopodobne należy dokonać standaryzacji wyników za pomocą wzoru: Zij = (Rij – Rj)/sj, gdzie: Zij – wystandaryzowany wynik dla i-tej oceny obserwatora „j”; Rj – średnia wszystkich ocen obserwatora „j”; Rij – i-ta ocena obserwatora „j”; sj – odchylenie standardowe wszystkich ocen obserwatora „j”. · Metoda oceny oddziaływania na środowisko. W badaniach nad znaczeniem oceny oddziaływania przyjęto (Sas-Bojarska 2006) trzy podstawowe kryteria: funkcji, form i znaczeń. Według tych kryteriów analizie poddano sąsiedztwo – na ile nowa inwestycja wpływa na istniejące środowisko w aspekcie funkcjonalnym, formalnym i semantycznym, starając się minimalizować ten wpływ. W ocenie biorącej pod uwagę także środowisko przyrodnicze brane są pod uwagę parametry: presja à stan à reakcja (Lackowski i in. 2004) · Metody stosowanych rekompensat. W Niemczech (Sporek 2001) inwestycje naruszające stan przyrody wymagają rekompensaty poprzez odtworzenie przyrody na terenach sąsiadujących. W tym celu określono wartość punktową dla powierzchni metra kwadratowego o różnej wartości przyrodniczej w 10 klasach. Klasa najniższa, dla powierzchni zabudowanych i nieprzepuszczalnych dla wody, otrzymała 0 punktów. Klasa najwyższa, biotop w znaczeniu ochrony środowiska otrzymała 1 punkt. Klasy pośrednie, odpowiednio od 0,1 do 0,9 punktów. Dodatkowo zastosowano stosowne przeliczniki w 5 klasach dla określonego stanu biotopu (bardzo dobry 1 punkt, uszkodzony 0,2 punktów) oraz w 4 klasach dla stanu rozwoju biotopu (do 10 lat 1 punkt, do 200 lat 0,2 punktów). W wyniku inwestycji teren, na którym podjęto inwestycję powinien utrzymać wyjściową ocenę środowiskową. · Metoda map nakładkowych (overlay analisys) – metoda stosowana w kartografii, w Polsce m. in. przez prof. Franciszka Uhorczaka, wykorzystywana także w architekturze krajobrazu i planowaniu przestrzennym (po raz pierwszy do tych celów zastosowana przez McHarga (McHarg 2000) przy badaniach doliny rzeki Potomac, których wyniki opublikowane zostały w „Design with Nature” w 1969 roku). Polega na nakładaniu na siebie warstw map rysowanych na przezroczach. Nakładanie kolejnych warstw z informacjami na temat wartości przyrodniczych a także antropogenicznych (kulturowych) ukazuje przestrzenne zależności i desenie (wzory – „patterns”). Dzięki takiej analizie badacz jest w stanie, korzystając z jednej mapy dopasować odpowiednie użytkowania terenu dla konkretnych jednostek przestrzennych. Rozwój metody map nakładkowych pozwolił na powstanie oprogramowania komputerowego używanego w planowaniu przestrzennym, najpierw SYMAP’u (Synagraphic Mapping System) a następnie Systemu Informacji Geograficznej (GIS). · Metoda oceny krajobrazu PUCE (P = PATTERN, U = UNIT, C = COMPONENT, E = EVALUATION) Metoda ta ocenia krajobraz na podstawie cech klimatycznych, fizycznych. Konieczna jest znajomość szeregu parametrów, aby zastosować tą metodę do oceny wybranego krajobrazu. Charakterystyka ta dokonywana jest poprzez parcelację ocenianego terenu na mniejsze części. Wytypowane podobszary są homogeniczne, podobne do siebie.Każdy podobszar jest oceniany. Przypisuje mu się odpowiednią liczbę punktów w zależności od profilu glebowego, użytkowania terenu, nachylenia terenu, geologii itp. Przy ocenianiu krajobrazu tą metodą można stworzyć swoje kryteria, swoją skalę ocen. Przykładowe kryteria wraz z liczbą punktów: |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Różnice wysokości terenu: | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Można także oceniać krajobraz za pośrednictwem gęstości sieci drenujących: | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Przy ocenie krajobrazu można również wykorzystać gleby. Pod uwagę bierze się dominujące gleby. 0 punktów daje się terenom kamienistym, najwięcej punktów – 9 otrzymują gleby organiczne. Metodologia PUCE zakłada, że przy ocenie krajobrazu należy bazować na różnych mapach. Mapy powinny zawierać informacje dotyczące geologii, hydrologii, geomorfologii. Inne materiały przydatne przy ocenie: - model 3D terenu (DTM)- zdjęcia satelitarne: Landrat, Ikonos, Quickbird, SPOT. Na mapach należy dokonać podział terenu na poszczególne funkcje, tak aby móc dokonać charakterystyki użytkowania terenu i ocenienia jak duży jest wpływ i obecność człowieka. Należy pamiętać o warunkach klimatycznych. Tworząc kryteria oceny krajobrazu należy pamiętać, że obowiązuje skala 10 – punktowa (od 0 do 9). Wyjątkiem jest ocena geologii krajobrazu, okresu z którego dany krajobraz pochodzi. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Metoda o nazwie VRMP, to – Visual Resource Management Program, czyli Program Wizualnego Zarządzania Zasobami. Jest to proces, który identyfikuje i ustanawia zadania oraz cele dla zachowania wartości scenerii i jakości wizualnej krajobrazu. Zgodnie z omawianą metodą, postrzeganie jakości wizualnej w krajobrazie opiera się na kilku wiodących zasadach: - Charakter krajobrazu jest przede wszystkim determinowany przez 4 podstawowe elementy wizualne: formę, linię, kolor i teksturę. - Wszystkie wymienione powyżej elementy są obecne w krajobrazie, ale z różnym natężeniem. Im większy wpływ, obecność tych elementów w krajobrazie, tym ciekawszy jest krajobraz. - Im więcej różnorodności wizualnej w krajobrazie, tym większa jest przyjemność podziwiania estetyki krajobrazu. Poza tym, metoda VRMP bazuje na założeniu, że różnorodność bez harmonii jest nieatrakcyjna. Oznacza kulturalną modyfikację krajobrazu dokonaną bez troski o jej kompletną formę. Program VRMP funkcjonuje w dwojaki sposób. A mianowicie: - dla zarządzania celami organ zarządzający przeprowadza inwentaryzację oceniającą wizualne zasoby na wszystkich terenach znajdujących się pod jego jurysdykcją; |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
- kiedy na danym terenie przewidziana jest inwestycja, organ zarządzający (lub inne agencje, bądź sektor prywatny) dokonuje oceny stopnia kontrastu między prowadzoną inwestycją na danym terenie a istniejącym krajobrazem. Pierwszy etap oceny krajobrazu metodą VRMP to jego inwentaryzacja. Ta faza badań prowadzi do określenia jakości scenerii, poziomów wrażliwości oraz określenia stref odległości. Jakość scenerii ocenianego krajobrazu określana jest na podstawie ogólnego wrażenia, jakie wywiera obserwowany przez nas obszar, kiedy przez niego przejeżdżamy, przechodzimy lub przelatujemy nad nim. Zanim dokonamy oceny krajobrazu, najpierw należy dokonać jego podziału na homogeniczne podjednostki. Każdy obszar oceniany jest przez siedem kluczy – wskaźników, a mianowicie: roślinność, woda, kolor, przekształcenia kulturowe, rzeźba terenu, oryginalność i unikatowość, wpływ terenów sąsiadujących. Na tej podstawie dokonywana jest klasyfikacja obszarów do jednej z trzech klas: Klasa A – obszary, które łączą najbardziej wybitne cechy ocenianych składników; Klasa B – obszary, które łączą cechy wybitne wraz z typowymi dla fizjografii regionu; Klasa C – obszary, których cechy są typowe dla fizjografii regionu. Drugi etap oceny krajobrazu prowadzi do wyznaczenia klas zarządzania, które uwzględniają różne poziomy modyfikacji krajobrazu. Klasa 1 – obszary zakwalifikowane do tej klasy to dzikie rzeki i inne tego typu tereny. Klasa 2 – zmiany w jakimkolwiek podstawowym elemencie np. formie, linii kolorze, teksturze spowodowane zarządzaniem zasobami nie powinny być widoczne w cechach charakterystycznych krajobrazu. Kontrasty są widoczne, ale nie przykuwają uwagi. Klasa 3 – kontrasty w podstawowych elementach spowodowane zarządzaniem zasobami są widoczne, ale powinny nawiązywać do istniejącego krajobrazu. Klasa 4 – wszelkie kontrasty przyciągają uwagę i stanowią dominujące cechy krajobrazu w odpowiedniej skali, ale powinny powtarzać formę, linię, kolor, teksturę charakterystycznych cech krajobrazu. Klasa 5 – naturalny charakter krajobrazu został zdewastowany. Konieczna jest rewitalizacja krajobrazu w celu przywrócenia jakości wizualnej do jednej z powyższych klas. W ostatnim, trzecim etapie oceny krajobrazu wyodrębnić można dwa podetapy, tj.: wskaźnik kontrastu oraz ocena środowiskowa. Poniżej zaprezentowano schemat obliczania wskaźnika kontrastu dla ocenianego krajobrazu. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Cechy Elementy/Wagi Stopień kontrastu Punkty |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
W ramach III etapu wyróżnia się następujące kategorie kontrastu: - kontrast jest widoczny ale nie zwraca uwagi (0 – 10 pkt); - kontrast jest widoczny, przyciąga uwagę i zaczyna dominować (11 – 20 pkt); - kontrast wymusza zwrócenie uwagi i nie jest możliwe jego przeoczenie przez przeciętnego obserwatora (21 – 30 pkt). Otrzymany wynik jest porównywany z dopuszczalnymi poziomami kontrastu dla właściwej Klasy Zarządzania. Porównanie to ma na celu określenie czy konieczne będzie złagodzenie wizualnego wpływu planowanej inwestycji na krajobraz. Jest to metoda, która znajduje zastosowanie przy określeniu wpływu oddziaływania inwestycji, przede wszystkim wizualnego, na środowisko. Ostatni etap oceny przy użyciu metody VRMP to ocena środowiskowa. Wymagana jest ona przy analizach potencjalnego wizualnego wpływu. Wytyczne przy tworzeniu ocen: - włączanie do interdyscyplinarnych zespołów projektowych profesjonalistów architektów, architektów krajobrazu oraz planistów którzy mają doświadczenia w ocenie wizualnej krajobrazu; - opisy istniejącego środowiska z uwzględnieniem jakości scenerii, poziomów wrażliwości, stref odległości oraz klas zarządzania; - analizy wpływu i proponowane działania, alternatywy i modyfikacje zawierające kierunki złagodzenia wpływu na wizualne jakości krajobrazu; - podsumowania i wnioski zawierające rekomendacje programu VRMP. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Badanie struktury przestrzeni zamieszkiwanej (Gawryszewska) Odczytanie dynamiki struktury przestrzeni egzystencjalnej przy założeniu, że optymalnie składa się ona z następujących po sobie kolejno domen prywatnej (dom-mieszkanie), półprywatnej (ogródek ozdobny), społecznej (przestrzeń społeczna z urządzeniami i artefaktami sugerującymi wspólnotowe użytkowanie przez wspólnotę osiedla) i publicznej (wyróżniki przestrzeni publicznej nie-osiedlowej). Obserwacja dynamiki przemian przestrzennych tych domen służy np. określaniu skali partycypacji czyli dojrzałości wspólnoty w kształtowaniu przestrzeni zamieszkiwanej. Technika polega na opisie tych domen i zaznaczeniu ich granic na mapach podobnych do map ewaluatywnych. Do identyfikacji granic domen służą: • inwentaryzacja małej architektury i zieleni na mapach sytuacyjno-wysokościowych w skali 1:500; rysunek pomiarowy; szkice inwentaryzacyjne, dokumentacja fotograficzna • spisy inwentaryzacyjne gatunków, wieku i rozmiarów roślin; • analiza materiałów historycznych (zdjęć lotniczych, map geodezyjnych, przepisów prawnych) sporządzonych na przestrzeni historii siedliska. |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Niektóre narzędzia służące projektowaniu Działania twórcze w krajobrazie. Oto kilka uwag, które poruszam podczas seminariów inżynierskich i magisterskich. Dotyczą one aspektów wizualnych. Oczywiście w seminarium magisterskim materiał jest trochę bardziej rozszerzony i więcej lektur. Metodyka postępowania. 1. Przestrzeń. Z uwagi na to, że krajobraz jest tworem przestrzennym na początku trzeba odwołać się do podstawowego pojęcia, jakim jest przestrzeń. W swojej metodzie zalecam uproszczony schemat podziału przestrzeni dokonany przez francuskiego fizyka Jules Henri Poincaré (1854 -1912).Propagatorem jego teorii w Polsce w latach trzydziestych XX wieku był Lech Niemojewski. Jules Henri Poincaré - Według J. Poincaré mamy do czynienia z przestrzenią: A. Przestrzeń geometryczna: B. Przestrzeń wyobrażeniowa: C. Przestrzeń wzrokowa: Analogicznie do przestrzeni wzrokowej istnieje przestrzeń, dźwiękowa, zapachowa i dotykowa. 2. Czasoprzestrzeń. Pojęcie czasoprzestrzeni zawdzięczamy Hermanowi Minkowskiemu (1864 – 1909) niemieckiemu fizykowi i matematykowi, który rozwinął teorię Poincaré. Minkowski traktował przestrzeń jako twór czterowymiarowy. Praktycznym zastosowaniem teorii Minkowskiego w odniesieniu do metodyki twórczego pojmowania krajobrazu jest konieczność rozpatrywanie go jako tworu charakteryzującego się zmiennością sezonową.
Herman Minkowski Projekt, w którym jest przedstawiona jakaś jedna sytuacja charakterystyczna dla danej pory roku jest błędnym założeniem. Należy przedstawić albo opisać całoroczną zmienność. W zależności od tego co projektujemy należy również uwzględniać zmienność czasową w skali dnia (przestrzeń publiczna) a nawet tygodnia. Inaczej wygląda plac przed kościołem w ciągu tygodnia a inaczej w niedzielę i święta. 3. Dostępność krajobrazu. Człowiek w swej naturze jest wolną istotą i może chodzić gdzie go oczy poniosą, ale model życia narzuca nam wiele ograniczeń. Krajobraz jako obszar przestrzenny nie jest więc zbiorem miejsc, które są swobodnie dostępne. Zatem musimy mieć na uwadze tylko te wytyczone drogi publiczne po których możemy się swobodnie poruszać. Inna rzeczą jest to, że możemy takie drogi projektować 4. Projektowanie jako umiejętność prowadzenia lub wodzenie ludzi w krajobrazie Projektowanie dróg to umiejętności prowadzenia ludzi w krajobrazie. Tej sztuki trzeba się samemu uczyć i podglądać, korzystając z doświadczeń urbanistyki, organizacji imprez masowych, uroczystości kościelnych, tras turystycznych, organizacji sprzedaży w supermarketach itp. Powyżej przedstawiłem ogólne i obiektywne zasady metodyczne w podejściu do krajobrazu, które każdy powinien znać. A teraz zdolności artystyczne w subiektywnym dostrzeganiu różnych zjawisk z pogranicza wyobraźni i rzeczywistości, spraw duchowych, ludzkich interesów, konfliktów przestrzennych i ładu. Jak wiecie artystą trzeba się urodzić. Dlatego umiejętność wnikliwej obserwacji krajobrazu nazwałem sztuką patrzenia. Sztuka patrzenia to najogólniej rzecz biorąc pragmatyka postępowania, którą zalecał Janusz Bogdanowski. Patrząc na krajobraz musimy umieć sobie samemu odpowiedzieć na trzy pytania. Co to jest na co patrzymy? Jakie to jest? Co z tym można zrobić? Aby na każde z wymienionych pytań odpowiedzieć poprawnie, trzeba mieć za sobą trening opatrzenia. Co to znaczy? Jeżeli widzisz coś, co przypomina Ci miasto to aby to dostrzec musiałeś zobaczyć wcześniej wiele innych miast. Żeby odpowiedzieć jakie ono jest też musiałeś podobne pytanie stawiać, kiedy widziałeś te inne miasta. Na pytanie - co z tym można zrobić? Też musisz przywołać w swojej wyobraźni różne znane ci pomysły, które już były wymyślone. Dlatego na wykładach z Historii Sztuki pokazuję „banalność doskonałą” w różnej postaci. Okazuje się, że wiele współczesnych pomysłów sięga w swej istocie do banalnych pomysłów starożytności, baroku, XIX wieku itp. Na przykład labirynt w Knossos, grafiki Picassa (Minotaur i Tezeusz) i najnowszy pomnik - ogród ku czci Brytyjskiej Królowej Matki w Edynburgu. Opatrzenie z krajobrazem to ciągły trening w zadawaniu sobie tych trzech wymienionych wyżej pytań i szukanie na nie odpowiedzi. 1. Postawa artystyczna Każdy kto wstydzi się tego, że ktoś może go nazwać artystą powinien dobrowolnie zrezygnować z wykonywania tego zawodu. Pamiętam dyskusję z naszym kolegą Markiem Piwowarskim, który oświadczył publicznie, że właściwie wstydziłby się gdyby ktoś nazwał go artystą. Dlatego wielu architektów krajobrazu, którzy nie czuja powołania świadomie rezygnuje z bycia artystą i idzie w urzędy. Należy tylko pamiętać o tym, że urzędnicy nie tworzą idei, lecz przepisy prawne, które mają je uwiarygodnić przed zwierzchnikami. Postawy artystycznej nie można się nauczyć. Ona jest wrodzona. Zobacz postawę artystyczną, jaką zademonstrowali nasi szefowie podczas inauguracji roku akademickiego 2008/2009. Oni ja demonstrowali a ja dzięki opanowaniu sztuki patrzenia potrafiłem ją dostrzec. Zacznij od zaraz trenować sztukę patrzenia!
CYTOWANIE PIŚMIENNICTWA za prof. Czesławem Wysockim 2 sposoby cytowania prac 1. najbardziej rozpowszechniony w naukach przyrodniczych – nazwisko i rok publikacji · np. Ziemia jest okrągła (Kopernik 1532). Z badań Kopernika (1532) wynika, że Ziemia jest okrągła. O tym, że Ziemia jest okrągła wiemy od Kopernika (1532). · Jeśli 2 autorów to: np. Wolski, Wysocki (2003) stwierdzili, że….. · Jeśli>2 autorów to: Wolski i inni (2003) · Jeśli 2 autorów ma to samo nazwisko piszemy dodatkowo skrót i imienia, np. Matuszkiewicz W. (1999) w odróżnieniu od Matuszkiewicz J. (2007) 2. drugi system – cytowanie za pomocą odnośników w pracach humanistycznych, medycznych · np. Ziemia jest okrągła 15, 22. lub Jak dowodzą liczne prace Ziemia jest okrągła [15, 22]. ZAPIS LITERATURY 1. przypadku publikacji ciągłych (naukowych i innych) Żemła A., Wysocki Cz., 2004: Heats and megaliths as an example of a harmonious cultural landscape. Ann. Warsaw Agricult. Univ. – SGGW, Hortcult. Landsc. Architect., 25: 103-112. Gutte P., 1984: Die Vegetation Leipziger Rasenflächen. Gleditschia, 11: 179-197. Prokopiuk K., 2008: Problemy stanu trawiastych boisk sportowych w Polsce. Polityka. 5: 32-34. 2. w przypadku książek, monografii, prac habilitacyjnych, doktorskich, magisterskich, itp. Szumański M., 2005: Strukturalizacja terenów zieleni. Rozprawy naukowe i monografie, Wyd. SGGW. Warszawa. ss. 195. Seneta W., Dolatowski J., 1997: Dendrologia. PWN. Warszawa. ss. 559. Barszczewska-Woszczyk A., 2005: Zasady kształtowania krajobrazu historycznego Otwocka. Praca magisterska. Katedra Architektury Krajobrazu. SGGW. Warszawa. ss. 99. 3.w przypadku opracowań wspólnych, z konferencji Zimny H., 1991: Obszary zurbanizowane. [w:] Ekologiczne podstawy gospodarowania środowiskiem przyrodniczym. red. Andrzejewski R., Wyd. SGGW-AR. Warszawa: 163-180. 4. strony internetowe Reinartz H., Schlag M., 2005 Visuelle Baumkontrolle. Internet: http:/www.sag.bauwert.de/artikel/111575933126.pdf - lub osobno: http:/www.map21ltd.com/COSTC1 + data zapoznania się z tym dokumentem SYSTEM HARWARDZKI CYTOWAŃ http://dckclib.wikispaces.com/bibliog |